MAGMATİK KAYALAR
Magmatik kayalar, yüksek sıcaklığa sahip, basınç altında çözelti halinde bulunan çeşitli silikatlar,oksitler, sülfürler ve uçuculardan oluşmuş magma adı verilen doğal eriyiklerin soğuyarak katılaşması yoluyla meydana gelir. Magma yerkabuğu içinde farklı derinliklerde yerleşir. Magmanın derinlerde yerleşip yavaş soğuması plütonik (derinlik),yüzeye ulaşıp hızla soğuması volkanik (yüzey) bu iki ortam arasında yerleşip katılaşması ise damar (yarı derinlik) kayaları oluşturur. Magmatik kayaların doğal tarihçeleri, bileşimleri ve kökenleri magmatik petroloji-petrografi bilim dalı tarafından incelenir. Volkanoloji ise, özellikle volkanik alanlardaki yüzey kayaları (lavlar) ile ilgili olayları inceleyen bilim dalıdır. Magma kayalarının tümü yaklaşık olarak 10 çeşit kayaç yapıcı mineralden oluşur. Bu mineraller kaya içinde değişik oran ve şekillerde birarada bulunurlar. Buna bağlı olarak mineralojik ve kimyasal bileşimleri çok farklı kayalar ortaya çıkar. Magma kayalarının en yaygın mineralleri başlıca 4 grup altında toplanır.Bunlar;
ANA MİNERALLER: Kuvars, Alkali Feldispat, Plajioklas,Mikalar, Amfiboller,Piroksenler, Olivin.
TALİ MİNERALLER: Oksitler, Sülfürler, Zirkon, Apatit, Sfen, Topaz
RASLANTI MİNERALLER: Granat, Turmalin, Kordiyerit.
İKİNCİL MİNERALLER: Klorit, Serpantin, Epidot, Zeolit, Kaolen, Karbonatlar.
Magma kayaları birbirlerinden kesin sınırlar ile ayrılamadığından bu kayalar için tek bir sınıflama yapmak mümkün değildir. Bu nedenle kayaçların değişik özelliklerine bağlı olarak örneğin; mineralleri, kimyası, dokusal özellikleri, rengi, doğada bulunuş şekilleri’ne göre sınıflamalar yapmak mümkündür.
Magmanın çeşitli zayıflık zonları boyunca (kırık, çatlak vb.) yeryüzüne çıkması sonucunda lav akıntıları ve piroklastik kayalar oluşur.
Lavlar kimyasal bileşimlerindeki farklılıklar nedeniyle değişik volkan şekilleri ve farklı akma yüzeyleri sergilerler. Sütunsu soğuma çatlakları, yastık yapıları, halatsı ve bloklu akma yapıları bunlara örnek verilebilir.
Piroklastik kayalar, patlamalı püskürmeler sırasında magmanın ve çevre kayaların parçalanması sonucunda oluşur ve gelişim mekanizmalarına göre 3 gruba ayrılırlar. Bunlar; yağış, akıntı ve taşma birimleri olarak ayırdedilirler. Volkandan atılan malzemelerboyutlarına bağlı olarak tüf, lapilli, volkan bombası gibi isimler alır. Patlama sırasında oluşan kızgın bulutların çökmesi ve yüzeyde akması sonucunda ise ignimbirit adı verilen kaynaklı tüfler gelişir.